Amma cûu êriši turtii cikii.
Amma cûu êriši tirtii cikii. Mura tira na bigize, kudiī aguruu.
Kûro dogu di yunu tira huskiyi.
Bigizeã hadigi : « Haime kogtideã na!» yi.
Aguruma hadigi : « Jire! Kulo amma tigandii cikii! » yi.
Tirti kôī kurdoo, dêdi yunuū kizin.
Bigizeā deki buzunne di hiyi : « Ammaa koo? » yi.
Aguruma hadigi : « Haimeã duro turtu. » yi.
Ammaã hatigi : « Yunu hadīŋa hananiīgi cii yunu zapci njahadiŋa hananimmi » yundu.
ABA USSU KAGA TIRA WA | Les 8 conseils d’une grand-mére
1- Kôi inda kûlinjindi re bennaa ndenni.
1- Ne vas pas oú tu n’es pas invité.
2- Yunu haranummaa farimmi.
2- Ne parlez pas de ce que vous ne savez pas.
3- Yunu inda ru ranjinnaa duro ndenni.
3- Ne vous transmettez pas dans ce qui ne vous regarde pas.
4- Yunu num hinnaa gonimmi.
4- Ne prennez pas choses qui ne vous appartiennent pas.
5- Saa murdom ru ŋûli amma kûlinimmi.
5- N’appelez pas les gens aprés 22 heures .
6- Wôki amma kazu dirtuŋa , yega amma-a ndurtinni.
6- N’allez pas chez les gens á l’heure du déjeuner.
7- Yege aũ babu huma bapume ru duro ndurtunni.
7- N’entrez pas dans la chambre de quelq’un sans frapper á la porte.
8- Mu fatummi.
8- Ne menttez pas.chad
Dîski ai suru ŋa ôwuri 12 ŋa dugusa goyinaa. Cahuna tigisu, cahuna mere adiya yala karašetigaa kakara hundaa cendigire jeyindu.
Agu ôwuri ai 17/10/2023 goyi ni 8/12/2023 nawu ginna kôi ai Sentir Palmaraie yindiga, gurtu ai Klemat duro ciŋa kara bêdiyi. Kara mera , suru huma adiya dagara ru karašete re mura turte re nii ai Gûro ŋa duro yala dagaza ru karašetigi. Adiya yuna munda karayindu: êlifa ye hasaba ye gagala ye êriša ye desin ye zaga iŋaa karašeti ŋa ginna fiyindu.
Adiya mura, karaa karayindaa buru lertirda. Zanaba Saleh Cozi farigi nai: « Tani nuŋu furãse ŋa amma kuu karanigoo, addira awuzirigi. Ciiru unnu dazaga ru kôoli re awuzirdi. Kôi holi kara dazaga yufatu, dazaga tani migini elle ruu hinnoo. Înni kori yeski firiŋgi re bêi. Te kege dahu duro tarii ciiru. Unnu koo, ru busu ši dazaga mera duro mêda yêska buru finiru » Saga Hawa Abdallah Abasi farigi: « Bini ru šigu, tani dazaga ru urrunigi busu ši, ciiru iŋaa na karašedirigi. » Agu te kege ru adiya karayindaa, numura buru lertira ni kumani ru ilim hunduu iŋaa Gûro ŋa ru cendoo daku.
Dazaga ru karantar
Iña dazaga ru karanturuga ? Sîri huma înni ?
Dazaga mere tiriša kura munda dîna duro cikaa re kege.
Dazaga mere na uruduŋi ni karadiŋi ni.
Yoo aũ tiriši huma ru karayi ŋa kîzei bu danni.
Mere mêra ginna harayinigi. Ciiru yunu burayinigaa înni ? Te nuŋo mere mêra dazaga nûkuni ciŋa zaga urruyiniga te re yunu burayinigaa.
Yoo bini ŋila ara ginna sagasun irri ginna amma « konkour tûbu » geyindi cikii.
Kôi te duro amma dazaga ru urruyintigi ni karayintigi ni.
Bini dazaga ru libira urruduru ye dictionnaire daa ye gagala yina buru munda urruda cikii.
Yoo “bibliotheque” yindoo kôi ni libira buru cikii ni amma dagoo libir goyi karayiŋi dagoo cowuŋi.
Yoo kôi ni duro amma dazaga harayintinnaa, dazaga karayintigi ni urruyintigi ni yeyintigi ni, dakoo libira urruyintigi dakoo êrifa citiki ni.
Kôi te duro amma ni amma zaka yaliya kara hetiga fidirtiga na cikii ni unnu amma munta fi hetura ni yaliya lokol duro kara hetii na ciki.
Kôi te suru huma « Centre Culturel Palmeraie » kôi duro adaa nturaa fintirigi ni karanturugi ni.
Kurtu kilemat duro cii.
Palmaraie= eke tîmmi-u/wal
Venez nombreux à la cérémonie ce samedi 15h 30 au centre Palmeraie 🌴
Zigir ye Arru ye (l’hyène et le bouc)
Noko tira arru ŋila sunaa kirdire tira-i farigire:« Bini tani bu ru wure. Tani deru ni yunu nduwuu tira baranir burigi » yi.
Arruũ nime ru curuu, tagani cii ru zigir daku foktundu. Zigiruũ mere ru farigire:« Dûmur taŋu arru, wosu ra? » yi.
Agu arruũ zapci cen: « Wosu ra zigir? », owoni farigire:« Înni kôi ai ru jenii njii? » yi.
Zigiruũ zapci mere farigire: « Tani wure jilla ru urrur yunu tira tar burugire baranirii yii » yi.
Zigiruũ owoni farigire:« Înni dahu ru tam: Tani ye inda ye bira ru fokdunduũ ? »
Ziguruũ farigire : « Yuna aguzuu tufarumoo nusorigi » yi.
Arruũ : « Iyoo! » yi.
Arruũ faru : « Arago yuna aguzuu jira baranuma: undoo kôi ai ru fokdundu ŋa haranirigoo, tani nime ru aga urrurdi » yi.
Zigiruũ farigire:« Mêri numa gadaã jire. Agu nûnjuuŋa koo? » yi.
« Fokdundu cii i ru inda yuna aguzuu jira fidinim te kegaã inda wure ši » yi.
Zigiruũ farigire: « Ai na jire, iyoo naguzuu ŋa koo? »yi
Arruũ farigire: « Saga nime giroo, amma ru zigir daku fokdundu cii ru yisowu niroo, ŋanjindinni » yi.
Zigiruũ farigire: « Yuna farumaa ginna jira » yi.
Zigiruũ farigire: « Te kogoo, inda ru ŋanjindinoo, ninda aguzuu saga yîrdu na ni , saga surtu, wôki mara yurutoo inda ru ŋanjindigi » yi.
Arruũ « iyo » yi cii ru wôki nime irriĩ, mere kôulu buzu. Te kege ru zigiruũ garcinii ru lopci mere agu teru.
KARA MERE DAHAB DI NA GALI
Owoni ka numa di karaniĩgoo, karaã ši huma gali di haŋiĩgi
Dîna duro kara mere budi mûhim. Kara mere dahab kege ciidi dahab di bodu. «Iña ?» numoo, dahab budi tamoo na keesiĩgi ciidi kara numa haŋum keesimmi. Yoo ammaa dakoo dahab numa wîyintigi ciidi kara numa hakindu
wîyintinni.
Te di kudiĩ, iŋaa lokol karayintii cikii cii di ka huntaa di karayindinnoo na sûru budi bu danni.
Iŋaa ka hundaa di karayinigide tigisoo, kumayindu kara hikinigi. Owoni lokol mere yunu šide tigisigi. Lokol daku ni sopunne tigisigi.
Ka naana ginna torowo kege : kôi ndediŋa njugudugi. Ada na ginna torowo hunduũ (ka hundaa) goyindinnoo munda ginna dogu tirtinni. Ciidi ka hundaa di karayindigide tigisoo, torowaã dogu guduugi. Owoni ka hundaa di karayindigoo, ka kudaa na kumayindu hikindigi.
Cîi hananum nûŋiĩŋa ginna gali. Aranga na kal. Îŋglis na kal. Furase na kal. Yoo ka kudaa na sûru budi dîdii cii di ginna di kuũ noko iŋaã kara hûi nawuŋa ka hunaa di nawoo gali.
Te di kûraã kara daha hûi nawuma daha domugi.
Ai kege kisitiroo gali.
Gagala : Dôoma (Daziroma)
Dôwu dôbu kalakaa. Sȋri huma lolokaa.
Ca raa šinif dȋŋa. Saa duro sôsurom dȋŋa. Sȋi duro sûmpuro dȋŋa.
Kee raa kȋkil dȋŋa Diga raa mirra dȋŋa.
Niŋila huma Alla-i cennaa. Kasar huma awa cennaa.
Kašara huna hunnoo, dau raa wuda dininnaa.
Gini huma Alla-i cemma hunnoo, impa ru cubucinnaa !
Samsara huna ši kura daginnaa.
Turkona huna daa kura mûunnaa.
Aligi musoo neri huma fûšinnaa.
Kirtire yege yege ru tennaa.
Alja busu ciki ru daa bûrugu doonnaa.
Ŋila, añi dûrigi ru kui huma gorunnaa.
Ŋila, sabar du amma rayinnaa.
Mere cii ru aya huma babal salayinnaa.
Mere cii ru aya huma yȋ kiyinnaa.
Cûro yega ŋa tômoyinne ru yȋsinnaa.
Mera wurda hunaa ŋa talkȋnnaa.
Dôwu ŋila wûrda huna-i daku amma ginna dakuu.
Dau numa ŋûli gon. Dau numa ŋûli gon.
Gagala : kaga
Kaga nturuu kintifira koo !
Kaga keleke dazagara ŋa duro cusu ru turutum.
Fȋske numa jûli tugortina tentum.
Fȋske nturuu kampur kaa cûu ru rontar.
Zûlon numa ru cirri ru rukirdi.
Tûrizi tugorusuma daa dûrtugi.
Duguna ru dakuruŋa re kege ru dina tentum.
Digir nturuu dakiruŋa ru haŋkir gontur.
Kaga kôi tentuma addi ši.
Dȋna duro dina dûguluu kege tentum.
Kintifi nturuu kee numa ru kazum duro tûkum.
Adaa nturaa oro yenum tiriši nturuu keleke huma yenum.
Duguna dêri tufutume bȇi.
Dazagara ginna zûlon galuu duro tȋrintum.
Kaga tara buru lertira.
Fȋske nturuu fukurugi. Fȋske nturuu fukurugi.